آیا واردات کالا بدون انتقال ارز ممکن است؟ آیا ترخیص کالا بدون تأمین ارز؟ در شرایطی که تأمین ارز برای واردات مانند واردات از چین با محدودیت‌هایی همراه شده و فرآیند تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی ممکن است با تأخیر یا عدم قطعیت مواجه شود، بسیاری از واردکنندگان با این چالش روبرو هستند: کالا به گمرک رسیده، اما امکان ترخیص آن به دلیل عدم تأمین ارز وجود ندارد!
در چنین موقعیتی، گزینه‌ای تحت عنوان ترخیص کالا بدون تأمین ارز مطرح میشود؛ راهکاری که با صدور بخشنامه‌های جدید ثبت سفارش بدون انتقال ارز، چارچوب قانونی مشخص‌تری یافته، اما همچنان دارای پیچیدگی‌ها و ابهاماتی است که نیاز به بررسی دقیق دارد.
در این مقاله به بررسی کامل موارد زیر خواهیم پرداخت:
- واردات بدون انتقال ارز چه مفهومی دارد و چه تفاوتی با واردات رسمی از مسیرهای ارزی دارد؟
- شرایط و الزامات قانونی و گمرکی این نوع واردات چیست؟
- و چگونه می‌توان در چارچوب قوانین موجود، نسبت به ترخیص کالا بدون تأمین ارز اقدام کرد؟
چنانچه واردکننده، تولیدکننده یا فعال حوزه بازرگانی هستید و به دنبال راهی برای مدیریت بهتر شرایط فعلی بازار ارز و واردات می‌گردید، این مقاله می‌تواند راهنمای مفیدی برای شما باشد.
واردات و ترخیص بدون انتقال ارز به چه معناست؟
پیش از ورود به جزئیات فرآیند، لازم است مفاهیم کلیدی مرتبط با واردات بدون انتقال ارز و ترخیص کالا بدون تأمین ارز به‌درستی تعریف شود تا چارچوب بحث روشن گردد.
“واردات بدون انتقال ارز” به فرآیندی اطلاق میشود که در آن واردکننده بدون بهرهگیری از ارز رسمی، ارز نیمایی یا منابع بانکی داخلی، اقدام به ثبت سفارش و واردات کالا مینماید. در این شیوه، تأمین ارز از منابع شخصی، خارجی، یا به‌صورت توافقی خارج از نظام ارزی کشور صورت می‌گیرد. به بیان دیگر، بانک مرکزی یا شبکه بانکی کشور در تأمین مالی واردات نقشی ندارد و انتقال ارز از طریق حواله‌های بانکی رسمی انجام نمی‌شود.
این روش واردات، در شرایط خاص و با رعایت ضوابط مشخص، توسط نهادهای مربوطه از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) و گمرک جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته شده است. از همین رو، ثبت سفارش برای این نوع واردات نیز باید از طریق بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های مرتبط با ثبت سفارش بدون انتقال ارز انجام گیرد.
از سوی دیگر، “ترخیص کالا بدون تأمین ارز” به معنای آن است که کالایی که وارد کشور شده و در گمرک قرار دارد، بدون الزام به ارائه اسناد پرداخت ارز (مانند گواهی تخصیص یا حواله بانکی)، اجازه ترخیص می‌یابد. این امکان نیز تنها در چارچوب قوانین و مقررات مصوب و برای گروه مشخصی از کالاها فراهم شده است.
در ادامه مقاله، به تشریح دقیق‌تر بخشنامه جدید ثبت سفارش بدون انتقال ارز، شرایط بهره‌مندی از این روش و مراحل عملیاتی آن خواهیم پرداخت.
شرایط واردات بدون انتقال ارز
با توجه به محدودیت‌های ارزی کشور و نیاز به تسریع در فرآیند واردات، امکان واردات کالا بدون انتقال ارز در چارچوب مقررات مشخص و بخشنامه‌های جدید فراهم شده است. بر اساس این مقررات، واردکنندگانی که قصد تأمین ارز از منابع غیربانکی (مانند ارز حاصل از صادرات یا ارز شخصی) را دارند، می‌توانند از طریق ثبت سفارش بدون انتقال ارز نسبت به واردات کالا اقدام کرده و در صورت تطابق اسناد، کالا را از گمرک بدون دریافت ارز رسمی ترخیص نمایند.
مهمترین شرایط واردات بدون انتقال ارز به شرح زیر است:
- واردکننده باید نسبت به ثبت سفارش با گزینه بدون انتقال ارز در سامانه جامع تجارت اقدام کند.
- کالا باید جزء فهرست کالاهای مجاز وارداتی باشد و ممنوعیت شرعی، قانونی یا اولویت‌بندی نداشته باشد.
- تعهد کتبی مبنی بر عدم استفاده از ارز بانکی برای این سفارش الزامی است.
- تمامی اسناد مربوط به خرید، حمل و نقل و قبض انبار باید با شرایط گمرک و وزارت صمت منطبق باشد.
- واردکننده مسئول تأمین ارز و تسویه مالی خارج از نظام بانکی است و بانک مرکزی یا بانک عامل درگیر این روند نیستند.
شرایط ورود و ترخیص کالا بدون تأمین ارز
با وجود این تسهیلات، باید به این نکته توجه داشت که قوانین کلی گمرک جمهوری اسلامی ایران همچنان تأکید دارند که فرآیند واردات باید همراه با تأمین ارز از مسیرهای قانونی انجام شود. ورود و ترخیص کالا بدون تأمین ارز امکان‌پذیر نیست مگر در شرایط خاص.
برخی محدودیت‌های اصلی طبق تفسیر قوانین عبارت‌اند از:
- الزام تأمین ارز از سوی بانک مرکزی برای بیشتر گروه‌های کالایی.
- کنترل منابع ارزی کشور و جلوگیری از واردات کالاهایی که اولویت ارزی ندارند.
- لزوم ارائه اسناد پرداخت ارز به گمرک در فرآیند ترخیص.
ترخیص کالا بدون ارز رسمی؛ در چه مواردی امکان‌پذیر است؟
در برخی موارد خاص، ترخیص کالا بدون تأمین ارز از طریق بانک مرکزی امکان‌پذیر شده است. این موارد عبارت‌اند از:
- واردات از طریق تهاتر یا مبادلات غیرنقدی با طرف خارجی.
- واردات از مناطق آزاد تجاری با ارزهای محلی یا توافقی.
- واردات از محل (اعتبارات یا وام‌های خارجی) که معمولاً شامل پروژه‌های دولتی یا خاص میشود.
- و اخیراً، واردات از مسیر ثبت سفارش بدون انتقال ارز طبق بخشنامه رسمی وزارت صمت.
مراحل ترخیص کالا بدون تأمین ارز
ترخیص کالا بدون تأمین ارز بانکی فرآیندی است که باید با دقت و بر اساس ضوابط قانونی انجام شود. در این شیوه، واردکننده به جای استفاده از ارز تخصیص‌یافته از سوی بانک مرکزی، با تأمین ارز از منابع شخصی یا صادراتی و ثبت سفارش به‌صورت بدون انتقال ارز، اقدام به واردات و ترخیص کالا می‌کند.
در ادامه، مراحل اصلی ترخیص کالا بدون تأمین ارز به‌صورت گام‌به‌گام ارائه شده است:
1. ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت
- هنگام خرید مانند خرید از چین واردکننده باید در سامانه جامع تجارت، نسبت به ثبت سفارش کالا اقدام کند.
- در بخش مربوط به منبع تأمین ارز، گزینه “بدون انتقال ارز” انتخاب میشود.
- تعهد کتبی به عدم استفاده از ارز بانکی در فرآیند واردات، یکی از مدارک الزامی است.
2. دریافت مجوزها و اخذ تأیید از دستگاه‌های مرتبط
- در صورت نیاز، مجوزهای مربوط به کالا (مانند مجوز بهداشت، استاندارد، قرنطینه و غیره) باید اخذ شود.
- در برخی موارد، تأیید وزارت صمت برای تطابق کالا با اولویت‌های وارداتی نیز ضروری است.
3. حمل کالا و ورود به گمرک
- پس از انجام خرید خارجی و حمل کالا، بار به گمرک مقصد وارد میشود.
- واردکننده باید قبض انبار و اسناد حمل (فاکتور، بارنامه، لیست بسته‌بندی و …) را دریافت کرده باشد.
4. اظهار کالا در سامانه گمرک (EPL)
- اظهار کالا در سامانه EPL با ذکر کد ثبت سفارش و مشخصات کامل کالا انجام می‌گیرد.
- نوع منبع ارز در اظهارنامه نیز باید با گزینه «بدون انتقال ارز» مطابقت داشته باشد.
5. بررسی مدارک و ارزیابی توسط گمرک
- گمرک مدارک ارائه‌شده را با اطلاعات ثبت سفارش تطبیق می‌دهد.
- در صورت نبود مغایرت، ارزیابی کالا انجام میشود و ارزش‌گذاری بر اساس قیمت روز و نوع معامله صورت می‌گیرد.
6. پرداخت حقوق ورودی و تسویه با گمرک
- واردکننده ملزم به پرداخت حقوق ورودی، عوارض و سایر هزینه‌های گمرکی است.
- این پرداخت از طریق درگاه‌های رسمی بانکی انجام شده و ارتباطی به ارز ندارد.
7. صدور پروانه گمرکی و ترخیص کالا
- پس از انجام مراحل فوق، پروانه سبز گمرکی صادر میشود.
- کالا از گمرک خارج شده و وارد شبکه توزیع یا خط تولید می‌گردد.
نکات کلیدی در ترخیص بدون تأمین ارز
- همه مراحل باید کاملاً مستند و قانونی باشد؛ کوچک‌ترین مغایرت می‌تواند منجر به توقف ترخیص شود.
- ارز مصرفی باید غیربانکی باشد و واردکننده باید مسئولیت تأمین آن را بپذیرد.
- ارائه اطلاعات دقیق در ثبت سفارش و اظهارنامه، نقش تعیین‌کننده‌ای در سرعت ترخیص دارد.
- استفاده از خدمات ترخیص‌کار حرفه‌ای می‌تواند روند را تسهیل و ریسک‌ها را کاهش دهد.
مقایسه واردات بدون انتقال ارز با واردات رسمی (بانکی)
درک تفاوت‌های بین “واردات رسمی از طریق تأمین ارز بانکی” و “واردات بدون انتقال ارز” برای فعالان تجاری بسیار حیاتی است. انتخاب هر یک از این مسیرها وابسته به نوع کالا، سیاست‌های ارزی کشور، و شرایط مالی واردکننده دارد. در این بخش، به مقایسه دقیق این دو شیوه از نظر فرآیند، هزینه، زمان و ریسک می‌پردازیم.
|
شاخص مقایسه |
واردات رسمی با تأمین ارز بانکی |
واردات کالا بدون انتقال ارز |
|---|---|---|
|
منبع تأمین ارز |
ارز رسمی یا نیمایی از طریق بانک مرکزی |
ارز شخصی، صادراتی یا توافقی خارج از نظام بانکی |
|
نوع ثبت سفارش |
انتقال ارز |
بدون انتقال ارز |
|
مدت زمان تأمین ارز |
وابسته به نوبت و تخصیص بانک مرکزی (گاهی چند هفته تا چند ماه) |
بلافاصله پس از توافق با فروشنده و ثبت سفارش |
|
میزان کنترل و نظارت دولت |
بالا (به‌ویژه در نرخ ارز، منشأ ارز، اولویت کالا) |
کمتر، اما با الزام به ارائه اسناد کامل |
|
ریسک نوسان ارزی |
کمتر، به دلیل نرخ کنترل‌شده |
بیشتر، چون ارز آزاد یا توافقی استفاده میشود |
|
سخت‌گیری‌های گمرکی |
نیاز به ارائه اسناد تخصیص ارز رسمی |
نیاز به اسناد دقیق و مطابقت کامل با بخشنامه‌های «بدون انتقال ارز» |
|
مناسب برای |
کالاهای اساسی، دارو، مواد اولیه مشمول یارانه |
کالاهای غیرمشمول ارز دولتی، بازرگانان با دسترسی به ارز شخصی |
کدام روش بهتر است؟
- اگر واردکننده به ارز بانکی دسترسی دارد و کالا در فهرست اولویت‌های ارزی قرار دارد، “واردات رسمی با انتقال ارز” گزینه‌ای کم‌ریسک‌تر و تحت‌نظارت‌تر است.
- اما در شرایطی که تأمین ارز رسمی ممکن نیست یا زمان برای واردکننده حیاتی است، “واردات کالا بدون انتقال ارز” می‌تواند راهکار سریع‌تری باشد؛ البته با پذیرش مسئولیت کامل تأمین ارز و رعایت دقیق ضوابط گمرکی.
نکات مهم و هشدارهای اجرایی در واردات بدون انتقال ارز
با وجود آنکه واردات کالا بدون انتقال ارز طبق بخشنامه‌های جدید امکان‌پذیر شده، اما این روش همچنان دارای حساسیت‌ها و پیچیدگی‌هایی است که غفلت از آن‌ها می‌تواند منجر به تأخیر، جریمه، یا حتی توقف کامل فرآیند ترخیص شود.
در این بخش، مهمترین نکات و هشدارهای اجرایی مرتبط با این مسیر وارداتی ارائه شده است:
۱. دقت در انتخاب منبع تأمین ارز
ارز مورد استفاده در واردات بدون انتقال ارز باید منشأ مشخص و قابل توجیه داشته باشد. در صورتی که واردکننده از ارز ناشناخته یا غیرقانونی استفاده کند، ممکن است با مشکلات قضایی یا مالیاتی روبرو شود. شفاف‌سازی منبع ارز، حتی اگر رسمی نباشد، اهمیت زیادی دارد.
۲. ثبت دقیق اطلاعات در سامانه جامع تجارت
در زمان ثبت سفارش بدون انتقال ارز، انتخاب نادرست نوع معامله یا درج اطلاعات ناقص در سامانه می‌تواند منجر به رد شدن اظهار کالا یا توقف ترخیص شود. واردکننده باید اطلاعات پیش فاکتور، فروشنده خارجی، نحوه پرداخت و شرایط حمل را با دقت ثبت کند.
۳. هماهنگی کامل بین ثبت سفارش و اظهار گمرکی
هرگونه تناقض بین اطلاعات ثبت‌شده در سامانه تجارت و اظهارنامه گمرکی (EPL) موجب برگشت پرونده از سوی گمرک خواهد شد. به‌ویژه در نوع معامله، کد تعرفه، ارزش کالا و نحوه پرداخت، تطابق کامل الزامی است.
۴. حساسیت گمرک نسبت به اسناد حمل و قبض انبار
در ترخیص بدون ارز، گمرک حساسیت بالایی نسبت به اسناد حمل (بارنامه، لیست عدل‌بندی، قبض انبار و…) دارد. هرگونه ابهام در اسناد یا مغایرت با ثبت سفارش می‌تواند فرآیند ترخیص را با تأخیر یا تعلیق مواجه کند.
۵. ریسک‌های نوسان ارز در تسویه با فروشنده خارجی
چون واردکننده ارز را از منابع غیربانکی و بدون حمایت سیستم رسمی تأمین می‌کند، هرگونه افزایش نرخ ارز در زمان پرداخت به فروشنده می‌تواند باعث افزایش شدید هزینه تمام‌شده واردات شود.
۶. مسؤولیت حقوقی کامل با واردکننده است
در واردات رسمی با ارز بانکی، بانک و دولت درگیر روند پرداخت و تطابق اسناد هستند. اما در واردات بدون انتقال ارز، تمام مسؤولیت حقوقی، ارزی و مالی بر عهده واردکننده است. هرگونه خطا، مغایرت یا مشکل در پرداخت ممکن است منجر به توقیف کالا یا مسئولیت‌های مالیاتی شود.
جمع‌بندی
“ترخیص کالا بدون تأمین ارز”، راهکاری رسمی برای واردکنندگانی است که امکان استفاده از ارز بانکی ندارند اما می‌خواهند در چارچوب قانونی کالا وارد کنند. این روش با ثبت سفارش بدون انتقال ارز انجام میشود و با وجود مزایایی مثل سرعت بالاتر و انعطاف‌پذیری، نیازمند دقت در اسناد، هماهنگی با گمرک و آشنایی کامل با بخشنامه‌های مربوطه است.
برای کاهش ریسک‌ها و تسهیل روند، استفاده از خدمات شرکت‌های بازرگانی معتبر توصیه میشود. در این زمینه، شرکت بازرگانی بین المللی پارسیان شانگهای-پیتکو با تجربه حرفه‌ای در ترخیص کالا و ثبت سفارش بدون انتقال ارز، می‌تواند همراه مطمئنی برای واردکنندگان باشد.
“واردات بدون انتقال ارز” به فرآیندی اطلاق میشود که در آن واردکننده بدون بهرهگیری از ارز رسمی، ارز نیمایی یا منابع بانکی داخلی، اقدام به ثبت سفارش و واردات کالا مینماید.
“ترخیص کالا بدون تأمین ارز” به معنای آن است که کالایی که وارد کشور شده و در گمرک قرار دارد، بدون الزام به ارائه اسناد پرداخت ارز (مانند گواهی تخصیص یا حواله بانکی)، اجازه ترخیص می‌یابد. این امکان نیز تنها در چارچوب قوانین و مقررات مصوب و برای گروه مشخصی از کالاها فراهم شده است.
- واردکننده باید نسبت به ثبت سفارش با گزینه بدون انتقال ارز در سامانه جامع تجارت اقدام کند.
- کالا باید جزء فهرست کالاهای مجاز وارداتی باشد و ممنوعیت شرعی، قانونی یا اولویت‌بندی نداشته باشد.
- تعهد کتبی مبنی بر عدم استفاده از ارز بانکی برای این سفارش الزامی است.
- تمامی اسناد مربوط به خرید، حمل‌ونقل و قبض انبار باید با شرایط گمرک و وزارت صمت منطبق باشد.
- واردکننده مسئول تأمین ارز و تسویه مالی خارج از نظام بانکی است و بانک مرکزی یا بانک عامل درگیر این روند نیستند.
- واردات از طریق تهاتر یا مبادلات غیرنقدی با طرف خارجی.
- واردات از مناطق آزاد تجاری با ارزهای محلی یا توافقی.
- واردات از محل (اعتبارات یا وام‌های خارجی) که معمولاً شامل پروژه‌های دولتی یا خاص میشود.
- و اخیراً، واردات از مسیر ثبت سفارش بدون انتقال ارز طبق بخشنامه رسمی وزارت صمت.
- ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت، 2. دریافت مجوزها و اخذ تأیید از دستگاه‌های مرتبط، 3. حمل کالا و ورود به گمرک، 4. اظهار کالا در سامانه گمرک (EPL)، 5. بررسی مدارک و ارزیابی توسط گمرک، 6. پرداخت حقوق ورودی و تسویه با گمرک، 7. صدور پروانه گمرکی و ترخیص کالا.
۱. دقت در انتخاب منبع تأمین ارز، ۲. ثبت دقیق اطلاعات در سامانه جامع تجارت، ۳. هماهنگی کامل بین ثبت سفارش و اظهار گمرکی، ۴. حساسیت گمرک نسبت به اسناد حمل و قبض انبار، ۵. ریسک‌های نوسان ارز در تسویه با فروشنده خارجی، ۶. مسؤولیت حقوقی کامل با واردکننده است.
